Bu maddedeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasınabakabilirsiniz.Maddeye uygun biçimde kaynaklar ekleyerek TrAnsikopeledi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Rusya Federasyonu
Российская Федерация Rossiyskaya Federatsiya
Bayrak Arma
Ulusal Marş: Государственный гимн Российской Федерации(Rusça) Gosudarstvennıy gimn Rossiyskoy Federatsii(transliterasyon) Rusya Federasyonu Ulusal Marşı
Başkent ve en büyük	Moskova 55°45′K 37°37′D
Resmî dil(ler)	Rusça
Etnik gruplar	Rus % 79,83 Tatar % 3,83 Ukraynalı % 2,03 Başkurt % 1,15 Çuvaş % 1,13 Çeçen % 0,94 Ermeni % 0,78 diğer % 10.31[1]
Milliyet	Rus,Tatar,diğer halklar
Yönetim biçimi	Federalizm
- Devlet Başkanı	Vladimir Putin
- Başbakan	Dmitri Medvedev
- Federasyon Konseyi Başkanı	Valentina Matviyenko (BR)
- Devlet Duması Başkanı	Sergey Narışkin(BR)
Kuruluş
- Kuruluş	862
- Kiev Knezliği	882
- Vladimir-Suzdal Rusyası	1169
- Moskova Knezliği	1363
- Rusya Çarlığı	1547
- Rusya İmparatorluğu	1721
- Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti	7 Kasım 1917
- SSCB	10 Aralık 1922
- Rusya Federasyonu	26 Aralık 1991
Yüzölçümü
- Toplam	17.075.389 km²  (1.) 7 mil²
- Su (%)	%13
Nüfus
- 2010 tahmini	141.927.121 (9.)
- 2002 sayımı	145.166.846
GSYİH (SAGP)	2010
- Toplam	2,218 trilyon $ (6.)
- Kişi başına	15.948 $ (52.)
GSYİH (düşük)	2008
- Toplam	1,676 trilyon $ (8.)
- Kişi başına	11.807 $ (52.)
Gini (2008)	42.3 (83)
İGE	0.755 (yüksek)  (2011)
Para birimi	Rus rublesi (RUB)
Zaman dilimi	(UTC+3 to +12)
Trafik akışı	sağ
Internet TLD	.ru (.su reserved), (.рф 2009)
Telefon kodu	7

Rusya (Rusça:  Росси́я (yardım·bilgi), Rossiya) ya da resmî adıyla Rusya Federasyonu (Rusça:  Росси́йская Федера́ция (yardım·bilgi), Rossiyskaya Federatsiya, /rɐˈsʲijskəjə fʲɪdʲɪˈraʦəjə/), Doğu Avrupa ile kuzey Asya'ya yayılmış ve 17.075.400 km²'lik^[2] yüzölçümü ile dünyanın en geniş ülkesidir.^[3] Nüfus olarak ise sıralamada sekizincidir.^[4][5]

Yönetim ve Politika

Rusya Anayasası’na göre Rusya, yarı başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. Başkan, devletin başkanı statüsündeyken;Başbakan, hükümetin başıdır. Çok partili temsili demokrasi ile yönetilen federasyonda, federal hükümet 3 temel erktenmevcuttur;

• Yasama; İki meclisli olan Federal yönetim, 450 üyeden oluşan Duma meclis ile 175 üyeli Federal meclisten oluşur.Meclisler, ülke adına kararlar alır; yasa yapar, savaş açma ve uluslararası sözleşmeleri onaylama ve reddetme hakları varıdır.

• Yürütme; Başkan yürütmenin ve askeriyenin başıdır. Meclisten çıkan kanunları veto etme hakkı vardır.

• Yargı; Anayasa Mahkemesi, Yüksek Mahkeme (Türkiye'deki Yargıtay), Tahkim Mahkemesi (Türkiye'deki Danıştay) ve ilk derece federal mahkemelerden oluşur. Hakimler Federal Meclis tarafından atanır ve direk olarak Devlet Başkanına bağlıdırlar.

Devlet Başkanı, 6 yıllığına seçilir. En yüksek oyu alan ve en fazla iki turlu olarak seçimler yapılır. Devlet Başkanı 35 yaşından genç olamaz ve en az 10 yıl boyunca Rusya Federasyonu'nda ikamet etmiş olmalıdır.^[6] Bütün bakanları atama yetkisi Başkan'dadır, fakat Başbakan'dan bakanlar hususunda tavsiye alır. Bakanlar en son Duma'da oylanarak görevlerine başlarlar.^[7] 2 Mart 2008'de, Dmitry Medvedev yapılan Başkanlık seçimini kazanarak Devlet Başkanı seçildi. 2000 yılından 2008 yılına kadar başkan olan Vladimir Putin ise, devlet başkanının belli bir süre sınırlanırılması sebebiyle tekrar aday olamamıştır. Putin, Birleşik Rusya lideri olarak Hükümetin başına geçerek Başbakan olmuştur. Rusya'da en etkin partiler; Birleşik Rusya, Komünist Parti, Rusya Liberal Demokrat Partisi ve Adil Rusya'dır.

Federatif Özerk ve İdari Bölgeler

Rusya Federasyonu'nu oluşturan federal bölgeler

Rusya Federasyonu 83 federal bölgeden oluşmaktadır.^[8] Her bir bölge Federal Konsey'de eşit şekilde temsil edilmektedir. Her bir bölgenin konseye 2 adet temsilci gönderme hakkı bulunmaktadır.^[9] Fakat herbir bölgenin farklı derecede özerklikleri mevcuttur. 83 bölgenin dağılımı ve kısaca özellikleri aşağıdaki gibidir.

• 46 oblast (idari bölge); atanmış bir yönetici ile yönetilir ve yerel yasama organları bulunmaktadır.
• 21 cumhuriyet; otonom bölge kabul edilirler, kendi anayasası, parlamentosu ve başkanı bulunmaktadır. Her cumhuriyet için Rusça'nın yanı sıra bölgesel dil ya da diller de cumhuriyetin resmi dili/dilleri olarak tesis edilebilir.Örneğin Dağıstan'da Rusça dışında 13,Karaçay-Çerkesya'da 4,Kabardey-Balkarya'da 2 resmi dil vardır.
• 9 kray (bölge); esasında oblastlarabenzemektedir. Bu bölgeler tarihsel olarak oluşmuşlardır, ilk olarak sınır bölgelerde oluşturulan kraylar, daha sonra otonom oblast ve otonom okrugların yönetim merkezi halinde de oluşturulmuştur. Atanmış yöneticilerle yönetilirler (valilikler).
• 4 otonom okrug (otonom bölge); ilk olarak etnik azınlıklar için Kraylar ve Oblastlar içerisinde kurulmuşlardır, fakat 1990'da statüleri yükseltilerek, idari bölge statülerine alınmışlardır.
• 1 otonom oblast (Yahudi Otonom Bölgesi) esasen oblast kabul edilen bölge 1990 yılında şu anki bağımsız oblast statüsüne yükseltilmiştir. İlk olarak bir kray'a bağlı olarak kurulan oblast,şimdi bağımsız bir özerk oblast (bölge) olarak doğrudan Rusya Federasyonu devlet yapısı içinde yer almıştır.
• 2 adet Federal kent (Moskova ve St. Petersburg),diğer federal birimlerle eşit temsil hakkına sahip olan iki büyük kenttir.

Coğrafya ve İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya'nın sıcaklık ve yağış grafiği

Ana madde: Rusya coğrafyası

Rusya Federasyonu Avrasya kıta sahanlığının kuzeyinde bulunur. Arktik (Kuzey Kutup dairesi) ve çevresindeki (sub-Arktik) bölgelerin büyük bir oranı sınırları içinde olduğundan diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, metrekareye daha düşük kişi yoğunluğuna, ekonomik faaliyet ve coğrafi (fiziki) çeşitlik görülür. Bu bölgelerden daha güneye gelindiğinde coğrafi ve bitki örtüsü çeşitliliği artar. Rusya dünyanın en soğuk ülkelerinden biridir. Diğer iklimlere göre kış aylarında 3 kat fazla soğuk hissedilir.^[10] Ortalama yıllık sıcaklık −5.5 °C (22 °F)dir. Karşılaştırma için İzlanda'nın ortalama yıllık sıcaklığı 1.2 °C (34 °F) ve İsveç'in ortalama yıllık sıcaklığı 4 °C (39 °F)'dir. Lakin bu karşılaştırma, ülke genelini gösterdiğinden geniş yüzölçümde değişken ve ılıman iklim çeşitliliğine sahip Rusya için yanıltıcıdır.

Zaman Dilimi

Rusya Federasyonu toprakları 11 zaman dilimi boyunca uzanır. Bu kadar farklı zaman dilimine yayılabilmiş tek ülkedir. Bunun nedeni diğer ülkelere göre toprak yüzölçümünün fazla olmasıdır. Rusya, dünyanın yüz ölçümü bakımından en geniş ülkesidir. Bu yüzden zaman dilimleri uzantısı 11 dilimdir.

Demografi

1950–1991 Sovyet Rusya nüfus yükseliş tablosu (kırmızı), 1991–Ocak 2010 arası Rusya Federasyonu nüfus çizelgesi(mavi). ( Milyon hesabıyla)

2002 sayımına göre Rusya nüfusunun %79,8'ini federasyonun esas unsuru olan Ruslar oluşturmaktadır. Rus nüfusunun dışında çok sayıda etnik grup da mevcuttur. Rusya sınırları içerisinde 160 farklı etnik grubu olduğu tahmin edilmektedir.^[11]Rusya nüfusu her ne kadar diğer ülkelerle karşılaştırıldığında yüksek olsa da; km2'ye düşen insan sayısı, ülkenin kapladığı alan sebebiyle çok azdır. Rusya nüfusunun ağırlıklı olarak yaşadığı bölge, coğrafi olarak Avrupa toprakları olarak kabul edilen Ural Dağlarının batısında ve Kuzeybatı Sibirya'da yaşamaktadır. Ülke nüfusunun %73' ü şehirlerde yaşarken, %27'si kırsal alanlarda yaşamaktadır.^[12]

Ülke nüfusu, Sovyetler'in yıkılmasından sonra düşüşe geçmiş olsa da, 2010 sayımına göre 141.927.297 'dır. 1991 yılında Rusya nüfusu tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 148.689.000'a ulaşmıştı^[13], fakat 90'lar boyunca süren göçmenlik, ölüm oranın çok hızlı yükselmesi sebepleri ile ülke nüfusu 20 yıllık sürede azalmıştır.^[14]

Ülkede 2009 yılında, son 15 yıl içinde ilk kez 10.500 kişilik bir nüfus artışı sağlanmıştır.^[14] Söz konusu artış, 279.906 kişinin Rusya'ya göçmesi ile oluşmuştur ki bu sayının %93 Eski Sovyet ülkelerinden olmuştur.^[14] Rus halkının göçü ise 2000 yılında 359.000 iken 2009 yılıdna 32.000 inmiştir.^[14] Şu anda 116 milyon Rus ülke sınırlarında yaşarken, ülke dışında, özellikle eski sovyet ülkelerinde 20 milyon civarında rus yaşadığı tahmin edilmektedir.^[11]

Rusya'da doğum oranı, Avrupa ülkelerinin ortalamalarında yüksektir. Rusya doğum oranı 2008'de her bin kişide 12.4 doğum olurken^[14], Avrupa Birliği ortalaması ise her bin kişide 9.90'dur^[15]. Ölüm oranı ise Avrupa Birliği ile kıyaslandığında çok yüksek kalmaktadır. Avrupa Birliği ortalama ölüm oranı binde 10,28 iken^[16], Rusya'da 2009 rakamlarına göre ölüm oranı binde 14,2'ye ulaşmıştır^[14]. Hükümet bu durumu engellemek için 2007 yılında, aylık çocuk yardımını ikiye çıkararak 55 Dolaryapmış, tek seferlik ödemeyi ise ikinci çocuktan sonra çocuk başına 9.200 Dolara yükseltmiştir.^[17] Bu uygulamalar sonrası Rusya, şu anda Sovyetler sonrası en yüksek doğum oranına ulaşmıştır.

Nüfus

Moskova’nın simgelerinden Kızıl Meydan

141 milyonluk Rusya nüfusunun %73'ünü kentlerde yaşayanlar, %27'sini ise kırsal kesimde yaşayanlar oluşturmaktadır.Ayrıca Rusya nüfus bakımından dünyanın en kalabalık sekizinci ülkesi konumundadır (Daha fazla nüfuslu ülkeler: Çin, Hindistan, Amerika Birleşik Devletleri, Endonezya, Brezilya, Pakistan ve Bangladeş ). 60 farklı etnik grubun yaşadığı Rusya Federasyonu'nda başlıca etnik gruplar şunlardır; 115,9 milyon Rus, 6,1 milyon Tatar, 2,9 milyon Ukraynalı, 1 milyon 360 binÇeçen, 1 milyon 130 bin Ermeni, 444 bin Yakut, 300 bin Karaçay ve Balkar, 843 bin Mordvin, 808 bin Beyaz Rus,622 binAzeri, 515 bin Oset, 172 bin Moldovalı, 96 bin Ahıska Türkü, 637 bin Udmurt, 604 bin Çirmişler, 233 bin Komi, 125 bin Komi-Permyak, 93 bin Karelyalı, 445 bin Buryat, 174 bin Kalmık, 41,3 bin Nenets, 35,5 bin Evenk, 16 bin Çukçe, 29 bin Hantı, 11,4 bin Mansi, 230 bin Yahudi, 597 bin Alman, 1 milyon 637 bin Çuvaş, 1 milyon 637 bin Başkurt, 422 bin Kumuk, 314 binTuva^[18], 90 bin Nogay, 76 bin Hakas, 67 bin Altay,7 bin Dolgan gibi toplulukları vardır. Kafkas halkları sayıları da şöyledir: 814 bin Avar, 580 bin Kabardey, 510 bin Dargi, 413 bin İnguş, 411,5 bin Lezgi, 198 bin Gürcü, 156,5 bin Lak, 131,8 bin Tabasaran, 140,5 bin Adige, 38 bin Abaza vb (Ethnic groups in Russia,Wikipedia)^{[kaynak belirtilmeli]}. Dünyada en fazla,182 etnik grubun yaşadığı ülkedir (Dünya Ansiklopedisi; ayrıca Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev'in açıklaması).^{[kaynak belirtilmeli]} Ayrıca dünyada en yüksek Ortodoks Hristiyan barındıran ülke olarak olarak ön plana çıkmaktadır. Ülkedeki Müslüman nüfus çeşitli kaynaklara 20-28 milyon olarak değişmektedir şimdi Rusya Federasyonu İslam İşbirliği Teşkilatında gözlemci üye statüsündedir. Rusya'da şehir nüfuslarının listesine göre en çok nüfus başkent Moskova'dır.

g   t   d Rusya büyük şehir ve merkezleri Rosstat (2009)[19][20]
	Sıra	Şehir ismi	Federal Yapı	Nüf.	Sıra	Şehir ismi	Federal Yapı	Nüf.
Moskova Saint Petersburg	1	Moskova	Moskova	11,514,300	11	Ufa	Başkurdistan	1,094,842	Novosibirsk Yekaterinburg
	2	Saint Petersburg	Saint Petersburg	5,227,567	12	Volgograd	Volgograd Oblastı	1,091,200
	3	Novosibirsk	Novosibirsk Oblastı	1,473,737	13	Perm	Perm Krai	1,090,679
	4	Yekaterinburg	Sverdlovsk Oblastı	1,350,136	14	Krasnoyarsk	Krasnoyarsk Krayı	1,000,601
	5	Nijniy Novgorod	Nijniy Novgorod Oblastı	1,250,252	15	Voronej	Voronej Oblastı	1,009,496
	6	Samara	Samara Oblastı	1,164,900	16	Saratov	Saratov Oblastı	900,953
	7	Kazan, Tataristan	Tataristan	1,143,600	17	Tolyatti	Samara Oblastı	720,346
	8	Omsk	Omsk Oblast	1,153,971	18	Krasnodar	Krasnodar Krayı	710,686
	9	Çelyabinsk	Çelyabinsk Oblastı	1,130,273	19	İjevsk	Udmurtya	611,043
	10	Rostov-na-Donu	Rostov Oblastı	1,098,991	20	Yaroslavl	Yaroslavl Oblastı	606,336

İdari Bölümler

Bu alt başlığın ana maddesi: Rusya'nın Federal Yapılanması

Rusya Federasyonu, 83 region (idari birime) bölünmektedir. Bunlar Rusça “субъект” (birim) olarak adlandırılmaktadır. Bu federal yapılar hukuki açıdan eşit birimler sayılmakta olup aşağıdaki gibi sıralanabilir: 21 Cumhuriyet (ya da Federe Cumhuriyet: eskiden bunların çoğu özerk cumhuriyet olarak adlandırılmaktaydı. Şimdi de halen birçok yerde yanlış olarak özerk cumhuriyet deyimi kullanılmaktadır.) 46 Oblast (Rusya’nın bölgeleri;il), 9 Kray (büyük il), 2 Federal kent yönetimi (Moskova ve Sankt Petersburg), 1 Özerk Oblast (özerk il/Yahudi Özerk Oblastı), 4 Özerk Okrug (küçük özerk İl). Bütün bu federal birimler 8 büyük Federal Okrug (çevre) birimi içine alınıp,bu yerlere bağlanmışlardır.

Rusya Federasyonu'na bağlı 21 cumhuriyetin her birinin kendi ayrı anayasası ve devlet başkanı (Prezident) vardır. Bu anayasaların Rusya Federasyonu Anayasası'na uyumlu olması ve onunla çelişmemesi gerekmektedir.

Kaynakça

Rusya portali