Bu maddedeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasınabakabilirsiniz.Maddeye uygun biçimde kaynaklar ekleyerek Transikopedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Amerika Birleşik Devletleri
United States of America
Bayrak Arma
Slogan: In God We Trust (Tanrı'ya Güveniyoruz) E Pluribus Unum  (Geleneksel) (Latin: Birlikten Kuvvet Doğar)
Ulusal Marş: "The Star-Spangled Banner"   MENÜ       0:00
Başkent	Washington, DC 38°53′K 77°01′B
Ulusal Dil	İngilizce (de facto)
Milliyet	Amerikan
Yönetim biçimi	Federal cumhuriyet
- Başkan	Barack Obama
- Başkan Yardımcısı	Joe Biden
- Temsilciler Meclisi Başkanı	John Boehner
- Başyargıç	John Roberts
Kuruluş
- Bağımsızlık Bildirgesi	4 Temmuz 1776
- Paris Antlaşması	3 Eylül 1783
- ABD Anayasasınınkabulü	21 Haziran 1788
Yüzölçümü
- Su (%)	6.76
Nüfus
- Şubat 2014 sayımı	317,488,600[1]
GSYİH (SAGP)
- Toplam	15,04 trilyon $ [2]
GSYİH (düşük)
- Toplam	14,441 trilyon $
Gini (2007)	45.0 (44.)
İGE	0,956
Para birimi	Amerikan Doları($)
Zaman dilimi	(UTC-5 to -10)
Takvim	m/d/yy
Trafik akışı	sağ
Internet TLD	.us .gov .mil .edu
Telefon kodu	+1

Amerika Birleşik Devletleri (kısaca ABD) (İngilizce: United States of America (USA), ayrıca Birleşik Devletler olarak da bilinir), elli tane eyalet ve bir tane federal bölgeden oluşan bir federal anayasal cumhuriyettir. Ülkenin çoğu (48 tane eyaleti olan Kıta ABD'si ve ülkenin federal bölgesi olan Washington, DC), Kuzey Amerika'nın ortasında, Büyük Okyanus ve Atlas Okyanusu'nun arasında bulunmaktadır. Bu ülkenin vatandaşlarına Amerikalı veya Amerikan denir.^[3]

Kuzeyinde Kanada, güneyinde ise Meksika ile sınırı bulunur. Alaska eyaleti, kıtanın kuzeybatısında bulunarak doğusunda Kanada ve batısında Bering Boğazı'nın öbür tarafında bulunan Rusya'nın arasında bulunmaktadır. Hawaii eyaleti, Büyük Okyanus'un ortasında bulunan bir takımadadır. Ayrıca Karayipler ve Büyük Okyanus'ta bulunan birçok denizaşırı toprağıvardır. Resmî kuruluş tarihi 4 Temmuz 1776'dır.^[4]

Doğuda Atlas Okyanusu'ndan, batıda Büyük Okyanus'a kadar 4.500 km genişliğindedir. Alaska ve Hawaii'yi de içine alan Amerika Birleşik Devletleri'nin 9 milyon kilometrekareden fazla yüzölçümü vardır. Hawaii ise, Büyük Okyanus'ta olup, kıta üzerindeki Amerika Birleşik Devletleri'nden 3.200 kilometre uzaklıktadır. Alaska 50 eyaletin içinde yüzölçümü en büyük olanıdır. Ülkenin güney tarafında bulunan Teksas bu bakımdan ikinci sırada gelmektedir.^[5]

 

 

Tarihçe

Ana madde: ABD tarihi

Amerika Kıtası'nın 1492'de Avrupalılar tarafından keşfinden sonra İspanyollar, Portekizliler, Fransızlar ve İngilizler, buradaki yerli halkların aleyhine toprak sahibi oldular. Avrupalılar, Amerika'daki topraklarını genişlettikten sonra, İngiltere başta olmak üzere çeşitli ülkelerden göçmenler alıp buralara yerleştirerek koloniler kurdular.^[6]

18. yüzyıl ortalarında, bu kolonilerin sayısı 13'e yükseldi ve bu Onüç Koloni, Amerika Birleşik Devletleri'nin temelini oluşturdu.

Amerika Kıtası, insanlar için yeni olanaklar ve yeni bir hayat sağladı. Daha sonra, bu koloni sistemi sömürgecilik politikasına dönüştü. İngiliz kolonileri, Birleşik Krallık'a endüstri konusunda hizmet ediyordu. İngilizler kolonilerden vergi alıyordu.^[7]Koloniler zaman içinde İngiliz devletinden farklı bir kimlik geliştirmeye başladı. Nüfus hızla büyüyor, tarıma dayalı ekonomi gelişiyor, iş adamları ticari ataklarda bulunuyordu. Dinsel yapıda da farklılık vardı. Avrupa'dan gelenler tutucu birprotestanlık geliştirmişti.

Yönetimleri de İngilizlerden farklıydı. Kolonilerin her birinde (Pensilvanya dışında), iki yasama meclisi bulunuyordu. Kolonileri temsil eden alt meclisin üyeleri mal sahipleri tarafından seçiliyor, Krallığı temsil eden üst meclis üyeleri ise İngiliz Kralı tarafından tayin ediliyordu. Kolonilerde yaşayanlar aynı zamanda mahkemeler kurmuştu ve İngiliz hukuk sistemini uyguluyordu.

1756-1763 yılları arasında İngiltere'nin Avusturya, Fransa ve Rusya ittifakıyla yaptığı savaşlar (Yedi Yıl Savaşları), İngiliz maliyesi üzerinde ciddi bir yük oluşturmuştu. İngiltere malî yükünü gidermek amacıyla yeni vergiler koyması, Amerika'daki kolonilerin tepkisiyle karşılaştı. Koloniler yüksek vergiler ödeyip, karşılığında hiçbir şey alamamaktan rahatsızlardı. Çay ihracatına gelen yüksek ek vergiyle koloniler, 18. yüzyıl ortalarından beri hazır oldukları bağımsızlık mücadelesini hayata geçirdiler. Savaşın başlarında George Washington, Thomas Jefferson tarafından kaleme alınan ve özgürlük isteklerini dile getirenAmerikan Bağımsızlık Bildirgesi'ni yayınladı (4 Temmuz 1776). Sonradan 4 Temmuz günü ABD bağımsızlık günü olarak kabul edilmiştir.

Altı yıl süren savaş sonunda, George Washington komutasındaki koloni güçleri tarafından yenilgiye uğratılan İngiltere geri çekilmiş ve 1783 yılında Paris antlaşmasıyla 13 koloninin bağımsızlığını kabul etmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]} Bağımsızlıklarını ilan eden koloniler, içişlerinde serbest eyaletlerden oluşan Amerika Birleşik Devletleri'ni kurdular (1787). 1789'da Anayasanın tamamlanıp onaylanmasıyla yeni bir ulus ve Amerikan üst kimliği doğdu.

Amerika Birleşik Devletleri, ülkeyi anayasayla yöneten bir Başkanın seçimle iş başına geldiği ilk modern demokratik cumhuriyettir. Bu manada Fransız Devrimi'nin de öncüsü olmuştur. Bu sistem 18. yüzyıl dünyasında eşitlik, insan halkları, adil yargılama ve kuvvetler ayrılığı gibi kavramların gündeme gelmesini sağlamıştır.

ABD doğal kaynaklarının zenginliği, genç ve dinamik bir insan gücüne sahip olması nedeniyle 19. yüzyıl boyunca hızla sanayileşti. Ancak 1861-1865 yılları arasında çıkan Amerikan İç Savaşı ülkeyi parçalanma tehditi altına soktu. Savaş kuzeydeki eyaletlerin başarısıyla sonuçlandı ve ABD tekrar hızlı bir gelişme dönemine girdi. 20. yüzyıl başlarında çıkan I. Dünya Savaşı'nın İtilaf Devletleri tarafından kazanılmasında önemli bir rol oynadı. II. Dünya Savaşı'nda da Almanya, İtalya veJaponya'ya karşı büyük bir başarı kazanan ABD artık bir süpergüç haline gelmişti.

Bu iki dünya savaşından sonra dünya ülkeleri iki kutuba ayrıldılar. Soğuk Savaş adıyla anılan bu dönemde ABDNATO örgütü çatısı altında Batı Bloğunun liderliğini üstlenirken, Sovyetler Birliği Doğu Bloğu'nun (Varşova Paktı) lideri durumundaydı. Soğuk Savaş yılları boyunca ABD başta Kore Savaşı ve Vietnam Savaşı olmak üzere birçok savaşlara katıldı. 1989 yılında Berlin Duvarı'nın yıkılışının ardından Soğuk Savaş sona erdi. 1990 yılında Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesi üzerine çıkan I. Körfez Savaşı'nda ABD Irak ordusunu yendi. ABD 1995 ve 1999 yıllarında NATO ülkelerinin yardımıyla Bosna Savaşı'na ve Kosova Savaşı'na müdahale etti. 2001 yılında New York ve Washington, DC gibi büyük ABD kentleri terör örgütü El Kaide tarafından 11 Eylül 2001 Saldırıları'na sahne oldu. Bu saldırılara yanıt olarak ABD 2001 yılında Afganistan Savaşı ve 2003 yılında da Irak Savaşı'nı başlattı. Bu savaşların amacı El Kaide'nin lideri Usame Bin Ladin'in öldürülmesiydi. Savaşlar karşılığını verdi ve 2 Mayıs 2011'de kendi evinde yakalanarak öldürüldü.

İklim

Amerika Birleşik Devletleri'nin iklimi sürekli değişkenlik gösterir. Doğu ve batı kıyılarındaki sıradağlar, okyanusların iç kısımların iklimine tesir etmesini önlediklerinden, bu kıyı şeritleri hariç bütün ülkede karasal iklim hakimdir.^[8] Ülkenin kuzeyinde ise Kanada'dakine benzer çam ormanları görülebilir.

Orta kısımlar çok yüksek olduğundan, mevsimler arasında pek fazla sıcaklık farkı yoktur. Yaz mevsiminde orta bölgelere alçak basınç hakim olmasına rağmen, okyanustan gelen nemli hava Apalaş Dağları tarafından engellenmediği için orta bölgeler yaz mevsiminde bol bol yağış alırlar. Batı taraflarında ise yağış daha azdır.

Atlas Okyanusu'na kıyısı olan şeridin güney kısmı nispeten yağışlı ve ılıman olmasına rağmen, kuzeyi daha serin olup kışları pek şiddetli geçer.

Meksika Körfezi'ne bakan güney kısım açık ve düz olduğundan bu kısımlarda tropikal iklim hakimdir. Burada yazlar sıcak, kışlar ise ılımandır. Her mevsimde bol yağış görülür. Alaska kıyı şeridi, denizden etkilenen bir iklime sahip olmasına rağmen, iç kısımlarında çok şiddetli soğuklar görülür.

Yönetim biçimi

Amerika Birleşik Devletleri 50 eyaletten meydana gelen bir federal birliktir. Ulusal hükûmetin merkezi, District of Columbia'dır. Anayasa, ulusal hükûmetin bünyesinin ana hatlarını tespit eder. Yetkileri ile faaliyetlerini belirtir. Kendine has anayasa ve yetkilere sahip olan her eyalet de öteki işlerden sorumludur. Her eyalet; yönetim bakımından şehir, kasaba, nahiye ve köylere ayrılmıştır. Her eyaletin seçimle gelmiş kendi valileri vardır.

Hükûmet

Ana madde: Amerika Birleşik Devletleri'nin yönetimi

Amerika'da hükûmet, halk hükûmetidir; halk tarafından kurulur. Kongre üyeleri, başkan, eyalet yetkilileri, kasaba ve şehirleri yönetenler halk tarafından seçilir. Hakimler de, doğrudan doğruya halk tarafından seçilir veya seçilmiş yetkililer tarafından tayin edilir. Kamu görevlileri, görevlerini iyi yapmadıkları veya kanunları ciddi bir şekilde ihlal ettiklerinde görevden uzaklaştırılabilirler.

Anayasa, kişilerin hak ve hürriyetlerini teminat altına almaktadır. Bu hak ve hürriyetler, 1791'de anayasaya eklenen veİnsan Hakları Beyannamesi adı verilen ilk on değişiklikte belirtilmektedir.

Anayasa, hükûmetin yetkilerini üçe ayırmıştır: Başında başkan olan yürütme, Senato ve Temsilciler Meclisi olmak üzere kongrenin her iki kanadını ihtiva eden yasama ve başta yüksek mahkeme olmak üzere yargı. Anayasa, her birinin yetkisini sınırlamakta ve birinin gereğinden fazla yetki sahibi olmasını engellemektedir.

Eyalet hükûmetlerinde de, sistem, federal hükûmet sisteminin hemen hemen aynısıdır. Genelde ülke yönetiminde hep Cumhuriyetçiler üstündür. 1993-2001 yılları arasında Demokratlar hem Temsilciler meclisinde hem de Beyaz Saray'da üstünlük kurdular. 2001 ve 2004 seçimlerinde kazanan Cumhuriyetçiler oldu. 2004 seçimlerinde sonuçlar şöyleydi; Cumhuriyetçiler: 232, Demokratlar: 202, Bağımsız: 1. 2006 seçimlerinde ise çoğunluk Demokratlardaydı; Demokratlarlar: 232, Cumhuriyetçiler: 202. Temsilciler Meclisi başkanlığına Demokrat Nancy Pelosi seçildi.

Her eyalette yürütme kuvvetinin başında bir vali vardır. Eyalet hükûmetleri düzeni koruma, çocuk ve gençlerin eğitimi, yol inşaatı gibi işlere bakar. Federal hükûmet, millî ve milletlerarası ve birden fazla eyaleti ilgilendiren meselelerle uğraşır. Vatandaşların günlük hayatını etkileyen kanunlar, şehir ve kasabalardaki polis teşkilatı tarafından uygulanır. FBI diye bilinen Federal Soruşturma Bürosu; eyalet sınırlarını geçen suçluları, federal kanunlara aykırı hareket edenleri araştırır ve takip eder.^{[kaynak belirtilmeli]}

Federal Hükûmet

Amerika Birleşik Devletleri Başkanı, genel seçimle dört yıllık bir süre için seçilir. Seçilen Başkan, sürenin sonunda bir devre daha seçilebilir. Başkanın Amerika'da doğmuş ve yaşının en az otuz beş olması gerekir. Yılda 200.000 dolar üzerinde maaş ve ilaveten masrafları için de 50.000 dolar alır; fakat bunların toplamı üzerinden gelir vergisi öder. Ayrıca seyahat ve misafir ağırlama masrafı olarak vergiye tabi olmayan 100.000 dolar alır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Başkan, kongre tarafından onaylanmış bir kanun tasarısını veto eder veya bunu imzalamayı reddederse; kongrenin her iki kanadı tarafından üçte iki oyla alınan bir karar bu vetoyu hükümsüz kılar ve tasarı kanunlaşır. Başkan; federal hakimleri, büyükelçileri, yüzlerce hükûmet yetkilisini tayin eder. Başkanın ölümü, istifa etmesi veya kalıcı olarak sakatlanması halinde görevi seçime kadar başkan yardımcısı yürütür.^{[kaynak belirtilmeli]}

Birleşik Amerika Anayasası uyarınca, görev süresi tamamlanmamış bir Başkan, ancak görevi kötüye kullandığı iddiasının, yeterli delile dayanılarak, Temsilciler Meclisinde üyelerin üçte iki çoğunluğunun tasdik etmesi ile görevden alınabilir. Bugüne kadar yalnız bir Amerikan Başkanı görevi kötüye kullanmakla suçlanmıştır. O da 1868'de muhakeme edilerek beraat eden Andrew Jackson'dır. Ancak 1974'te başkan Richard Nixon dâhil, yüksek makamda birçok yetkilinin karıştığı seçim kampanyasında kanun dışı para toplama olayı mahkemeye intikal etti. Watergate olarak adlandırılan bu olayda Nixon, mahkemeye çıkmadan istifa etti ve yerineGerald Ford geçti.

Yasama kolu olan Kongre; Senato ve Temsilciler Meclisi'nden meydana gelir. Senatörler 6 yıl, Temsilciler Meclisi üyeleri ise iki yıl için seçilirler. Senatör ve Temsilciler aday olmak istedikleri sürece tekrar seçilebilirler.

Elli eyaletin her biri, Kongreye iki senatör gönderir. Senatonun üçte biri, her iki yılda bir seçilir. Senatör seçilmek için adayın otuz yaşını doldurması ve seçilmesinden en az dokuz yıl önce Amerikan vatandaşı olmuş bulunması şarttır.

Temsilciler Meclisinin 435 üyesi vardır. Her eyalet, kendi nüfus oranına göre belli sayıda üyeye sahiptir. Eyaletler aşağı yukarı eşit nüfuslu seçim bölgelerine ayrılır ve her bölgenin seçmenleri Kongreye bir temsilci üye seçerler. Bir üyenin en az yirmi beş yaşında ve en az yedi yıllık Amerikan vatandaşı olması gerekir.

Bir tasarının kanun olabilmesi için hem Senato hem de Temsilciler Meclisi tarafından tasdik edilmesi gerekir.

Dış ilişkiler

Ülkenin kuruluşundan beri dış siyasetin yönetiminde başlıca söz sahibi Başkan olmuştur. Bununla birlikte, yetkileri sınırsız değildir. Giriştiği taahhütlerin Kongre tarafından tasdik edilmesi gerekir.

Amerika, Birleşmiş Milletler'in Anayasası uyarınca kurulan Kuzey Atlantik Anlaşması Teşkilatı (NATO), Amerika Devletleri Teşkilatı (OAS) gibi bölge savunma gruplarına ve barış ile gelişmeyi destekleyen diğer kuruluşlara da katılmıştır.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Turizm

Amerika Birleşik Devletleri, Birleşmiş Milletler Turizm Örgütü'nün verilerine göre 2012 yılında kaydedilen 67 milyon turistle Fransa'dan sonra dünyada en çok ziyaret edilen ikinci ülke durumundadır.^[9]

Demografi

Nüfus

Irk/Etnik
(2010 nüfus verilerine göre)[10]
Irka göre:
Beyaz	72.4%
Afroamerikan	12.6%
Asyalı	4.8%
Kızılderililer ve Alaska yerlileri	0.9%
Hawaii yerlileri ve Pasifik adalılar	0.2%
Diğerleri	6.2%
Çok ırklı (2 ya da daha fazla)	2.9%
Etniğe göre:[11]
İspanyol/Latin (herhangi bir ırk)	16.3%
İspanyol/Latin olmayan (herhangi bir ırk)	83.7%

ABD Sayım Bürosu yaklaşık 11.2 milyon yasadışı göçmen de dahil ülkenin nüfusunu 317,593,000^[1] olarak tahmin eder.^[12] 1900'lerde yaklaşık 76 milyon olan ABD nüfusu 20. yüzyılda nerdeyse dört katına çıktı.^[13] Çin ve Hindistandan sonra dünyanın en kalabalık üçüncü ülkesi olan ABD, büyük nüfus artışları beklenen ülkeler arasındaki tek büyük sanayileşmiş ülkedir.^[14]

1,000 de 13 olan doğum hızı, 35% olan dünya ortalamasının altındadır. Nüfus artışı hızı pozitif 0.9%, birçok gelişmiş ülkeye göre daha yüksektir.^[15] 2012 mali yılı içinde, bir milyondan fazlagöçmene (çoğu aile birleşimiile gelen) yasal ikamet hakkı verildi.^[16] Meksika 1965 Göç Yasasından beri yeni ikamet edenlerin önde gelen kaynağıdır. Çin, Hindistan, ve Filipinler her sene gönderenler arasında ilk dörttedir.^[17][18] Dokuz milyon Amerikalı homoseksüel, biseksüelya da transgender'dir, bu nüfusun en az yüzde dördüne eşittir.^[19] 2010 yılında yapılan bir araştırmada erkeklerin yüzde yedisi ve kadınların yüzde sekizi kendini gey, lezbiyan ya da biseksüel olarak tanımladı.^[20]

Öncü nüfus merkezleri (tüm listeyi gör)					gör   tartış   değiştir
Sıra	Şehir merkezi	Metro bölgesi nüfusu	Metropoliten istatistik alanı	Bölge[21]	New York City Los Angeles Chicago
1	New York City	19,015,900	New York-Newark-Jersey City, NY-NJ-PA MSA	Kuzeydoğu
2	Los Angeles	12,944,801	Los Angeles–Long Beach–Santa Ana, CA MSA	Batı
3	Chicago	9,504,753	Chicago–Joliet–Naperville, IL–IN–WI MSA	Ortabatı
4	Dallas–Fort Worth	6,526,548	Dallas–Fort Worth–Arlington, TX MSA	Güney
5	Houston	6,086,538	Houston–The Woodlands-Sugar Land MSA	Güney
6	Philadelphia	5,992,414	Philadelphia–Camden–Wilmington, PA–NJ–DE–MD MSA	Kuzeydoğu
7	Washington, D.C.	5,703,948	Washington, DC–VA–MD–WV MSA	Kuzeydoğu
8	Miami	5,670,125	Miami–Fort Lauderdale–Pompano Beach, FL MSA	Güney
9	Atlanta	5,359,205	Atlanta–Sandy Springs–Marietta, GA MSA	Güney
10	Boston	4,591,112	Boston–Cambridge–Quincy, MA–NH MSA	Kuzeydoğu
11	San Francisco	4,391,037	San Francisco–Oakland–Fremont, CA MSA	Batı
12	San Bernardino-Riverside	4,304,997	San Bernandino–Riverside–Ontario, CA MSA	Batı
13	Detroit	4,285,832	Detroit–Warren–Livonia, MI MSA	Ortabatı
14	Phoenix	4,263,236	Phoenix–Mesa–Glendale, AZ MSA	Batı
15	Seattle	3,500,026	Seattle–Tacoma–Bellevue, WA MSA	Batı
16	Minneapolis–St. Paul	3,318,486	Minneapolis–St. Paul–Bloomington, MN–WI MSA	Ortabatı
17	San Diego	3,140,069	San Diego–Carlsbad–San Marcos, CA MSA	Batı
18	Tampa–St. Petersburg	2,824,724	Tampa–St. Petersburg–Clearwater, FL MSA	Güney
19	St. Louis	2,817,355	St. Louis–St. Charles–Farmington, MO–IL MSA	Ortabatı
20	Baltimore	2,729,110	Baltimore–Towson, MD MSA	Kuzeydoğu
ABD Sayım Bürosunun 2011 yılı verileri baz alınmıştır [22]

1. ^ ^a b "U.S. POPClock Projection". U.S. Census Bureau. (figure updated automatically).
2. ^ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html
3. ^ "Amerikan." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 1 Aralık 2011
4. ^ http://www.kidport.com/reflib/usahistory/AmericanRevolution/AmerRevolution.htm
5. ^ [1]
6. ^ http://www.publicbookshelf.com/public_html/The_Great_Republic_By_the_Master_Historians_Vol_I/colonizati_cb.html
7. ^ "Ülke rehberi: Amerika Birleşik Devletleri". BBC. 5 Şubat 2009. Erişim tarihi: 13 Mart 2009.
8. ^ http://www.path2usa.com/usa-climate
9. ^ (İngilizce)UNWTO Tourism Highlights. Birleşmiş Milletler Turizm Örgütü. Sayfa 6. 4 Ağustos 2013 tarihinde erişildi.
10. ^ "2010 Census Data". U.S. Census Bureau. Erişim tarihi: March 29, 2011.
11. ^ http://www.census.gov/prod/cen2010/briefs/c2010br-02.pdf
12. ^ Camarota, Steven A.; Jensenius, Karen (July 2008). "Homeward Bound: Recent Immigration Enforcement and the Decline in the Illegal Alien Population". Center for Immigration Studies. Erişim tarihi: August 6, 2008.^{[ölü/kırık bağlantı]}
13. ^ "Statistical Abstract of the United States". United States Census Bureau. 2005.
14. ^ "Executive Summary: A Population Perspective of the United States". Population Resource Center. May 2000. June 4, 2007 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: December 20, 2007.
15. ^ "Births: Preliminary Data for 2010". National Vital Statistics Reports, Volume 60. National Center for Health Statistics. 2011. Erişim tarihi: August 17, 2012.
16. ^ "U.S. Legal Permanent Residents: 2012". Office of Immigration Statistics Annual Flow Report.
17. ^ "Yearbook of Immigration Statistics: 2011 – Persons Obtaining Legal Permanent Resident Status by Region and Country of Birth: Fiscal Years 2002 to 2011 (Table 3)". U.S. Dept. of Homeland Security. Erişim tarihi: February 4, 2013.
18. ^ "Yearbook of Immigration Statistics: 2007 – Persons Obtaining Legal Permanent Resident Status by Region and Country of Birth: Fiscal Years 1998 to 2007 (Table 3)". U.S. Dept. of Homeland Security. Erişim tarihi: February 4, 2013.
19. ^ Donaldson James, Susan (April 8, 2011). "Gay Americans Make Up 4 Percent of Population". ABC News. Erişim tarihi: August 26, 2012.
20. ^ National Survey of Sexual Health and Behavior. Retrieved January 6, 2013.
21. ^ "Figure A–3. Census Regions, Census Divisions, and Their Constituent States" (PDF). U.S. Census Bureau. Erişim tarihi: 2007-06-17.
22. ^ "Annual Estimates of the Population of Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas: April 1, 2010 to July 1, 2011". U.S. Census Bureau. Erişim tarihi: 2012-06-07.

Göçler

ABD bir göçmenler ülkesidir. Göçmenler tarafından kurulmuş ve gelişmiştir. Hâlâ dünyanın en çok göç alan ülkesidir. Amerika Birleşik Devletleri'nin 4 Temmuz 1776'deki bağımsızlığından hemen önce nüfus yaklaşık 2.5 milyon kadardı (%95 beyaz Avrupa, %5 siyahi Afrika). Bu beyaz nüfusta en büyük pay İngilizlerin, Almanların ve İskandinavların ülkelerinindir (İsveç, Norveç, Danimarka). Bu milletler ilk 3 grubu oluşturmaktaydılar (dini olarak %98 Protestan, %2 Katolik). 1620-1770 yılları arasında bu ilk gelenler karşılıklı evlilikler ve din birliği sayesinde bugün Beyaz Amerikalı dediğimiz (WASP- White, AngloSaxon, Protestan) siyasette ve iş dünyasında hakim konumda olan Amerikan ulusunun ana çekirdeğini oluşturdular. 2008 yılına kadar seçilen bütün ABD başkanları bu gruba dahildir.^[1]

Günümüz ABD'sinde yaşayan siyahilerin (Afroamerikanlar) çoğu Amerika'ya getirilen kölelerin soyundandır.

1870-1920 yılları arası 2. göç dalgasının oluştuğu yıllardır. Bu yıllarda yukarıda adı geçen devletlerden göçler devam etmektedir; fakat yoğunluk Katolik ve Ortodoks Avrupalılara (İtalyanlar, Yunanlılar, Gürcüler, Ermeniler, Ruslar, Lehler, Avusturya-Macaristan, Sırplar) ve İrlandalılara kaymıştır. 1880 yıllında nüfus 60 milyona yaklaşmıştır (1950'de %86 beyaz Avrupa, %9 siyahi Afrika, %3 Hispanik (Latin Amerikalı); dini olarak ise %74 Protestan, %20 Katolik, %3 Musevi, %2 Ortodoks, %1 Budist). ABD'nin nüfusu 1935'te 100 milyona, 1970'de 200 milyona, 2005'de ise 300 milyona ulaşmıştır.

3. göç dalgası 1970'lerin sonunda başlamıştır ve halen sürmektedir. Bu göç dalgası daha çok çeşitlilik göstermektedir. Asya'dan, Ortadoğu'dan, eski komünist ülkelerden, Latin ülkelerinden özellikle Meksika ve Karayipler'den gelen yoğun Hispanik-Latin Amerika göçüdür (yılda yaklaşık 800.000 ila 1.5 milyon arası).

2006 sayımına göre nüfusu 1 milyon ya da üzerinde olan 32 tane grup vardır. 2010 sayımına göre nüfusun çoğunluğu (%63.7) beyaz ve Avrupalı, %16.4'i Hispanik-Latin Amerikalıdır. Nüfusun %12.2'si siyahi Afrika, %4.7 'i Asya kökenli, %0.7'si Amerikan yerlisi %0.2'si pasifik adaları yerlisi,%1.9'u melez, %0.2'si bazı diğer ırklardır.

Diller[değiştir | kaynağı değiştir]

Diller(2007)
İngilizce	225,5 milyon
İspanyolca	34,5 milyon
Çince	2,5 milyon
Fransızca	2,0 milyon
Tagalogca	1,5 milyon
Vietnamca	1,2 milyon
Almanca	1,1 milyon
Korece	1,1 milyon

Amerika Birleşik Devletleri'nin federal düzeyde resmî dili yoktur. Ancak ülkede en çok kullanılan dil İngilizcedir (Amerikan İngilizcesi). 2010 yılında 5 yaşın üzerinde olan, yaklaşık olarak 230 milyon kişi diğer bir deyişle nüfusun %80'i evlerinde sadece İngilizce konuşmaktadır, bunu %12 ile İspanyolca takip etmektedir. En az 28 eyalatte bazı Amerikalılar İngilizcenin resmi dil olmasını savunmaktadırlar.^[2]

Hawaii'de eyalet anayasasına göre Hawaii'yice ve İnglizce ortak resmi dillerdir.^[3]

İspanyolca'nın kullanımı ise Meksika ve Küba'dan gelen göçmenler nedeniyle son yıllarda belli kollarda arttı. Louisiana eyaletinde iseFransızca kullanılır; çünkü Fransız sömürgeleri burada kurulmuştur.

Düşünce ve Sanat Yaşamı

Kolej ve Üniversiteler

Birleşik Amerika'da yüksek öğretim 18 yaşında başlar. Ancak yüksek öğretimin Birleşik Amerika'ya özgü bir özelliği vardır ki, Avrupa'da rastlanmaz: Üniversitede belli bir alanda uzmanlık öğrenimine başlamadan önce bir kolej aşamasına geçilir. Koleji bitirenlere graduates(diplomalı) olarak bakılır ve -graduate school- da çalışmalarını sürdürürler. Bir Amerikan üniversitesi, genel olarak, bir kolej ile birlikte graduate school'dan oluşur.

Kolej ve üniversitelerin çoğu özeldir ve çeşitli kaynaklardan gelen kaynaklarla yaşarlar. Eski öğrencilerin bağışları, sanayi ve ticarette ün yapmış (Ford, Rockefeller, Carnegi vb.) büyük para babalarının kurduğu fonlarla, asıl okuyacak öğrencilerin ödedikleri paralar, bu kaynakların başında gelir.

Aslında belli bir refah düzeyine gelmiş ailelerin çocuklarını ayrıcalıklı duruma getiren bu sistemin zararları, doğrudan doğruya devletin kurduğu üniversiteler yoluyla bir parça giderilmek istenir.

Edebiyat ve Sanat

Edebiyat

Birleşik Amerika'da büyük bir sanat ve edebiyat faaliyeti vardır. Bir çağdaş Fransız romanından daha az kültürlü ama daha canlı ve daha insani olan Amerikan romanı, dünya edebiyatında sürekli bir yer tutmuştur. Marx Twain ve Henry James'lerden günümüze değin ulaşan büyük bir yazarlar kafilesi içinde, Birinci Dünya Savaşından sonra gelen ve kayıp kuşak adı verilen yazarları Ernest Hemingway, William Faulkner, Caldwell, John Steinbeck özellikle hatırlatmak gerekir.

Roman, bir Amerikan buluşu olan cey kitabı biçimiyle, büyük okuyucu kitlelerine yayılma fırsatını daha kolay bulabilmiştir.

Amerikan Edebiyatı, Edgar Ellen Poe'dan başlayarak, Ezra Pound'a değin şiirde büyük temsilciler yetiştirmiştir.

Tiyatronun da, Eugen O'Neill bir Arthur Miller'e değin soylu temsilcileri olmuştur.

Müzik

Müzikte Amerikan sanatında popüler konumdadır. Amerikan gençlerinin büyük bir bölümü, bir müzik aletini kullanmasını bilir. Orkestralar hayli yaygındır. Copland, Chadwick, Gershwin gibi bestecilerin temsilcisi oldukları senfonik müziğin yanı sıra, siyahilerin yarattıkları Jazz müziğin etkisi büyüktür. Bu etki Amerika ile sınırlı olmayıp dünya çapındadır.

Sinema

Hollywood'da merkezleşen sinema aynı zamanda dev bir sanayi halindedir. Milyoner yıldızların çevresinde yıldız olabilmek için yığınla insanın verdiği yer yer dramatik bir mücadeleye rastlanır. Film üretiminde başta gelen Amerikan sineması, genellikle orta düzeydedir. Bununla birlikte batıya doğru ilerleyen kovboyların maceralarını konu alan Westernler ile, görkemli sahnelerin oluşturduğu filmler ve komedi filmleri içinde, sinema tarihine geçenler olmuştur. Amerika'da, sinemanın etkisini, radyo ve özellikle televizyon tamamlar.

Görsel Sanatlar

Görsel sanatların başında mimarlık gelir. Amerikanın mimarlığı işlevseldir. Ev kullanışlı ve konforlu olmalıdır. İş yaşamı, büyük gökdelenlerde geçer. Bu gökdelenler içinde gerçek anlamda güzel olanlar vardır. Anıtlar, fazla özgünlüğü olmayan ve genellikle Greko-Romen stilde yapılır.

Amerikan resminde, Avrupa etkisinden kurtulmak çabalarına karşın bu etki halen egemendir. Bu durum heykel de aynı şekilde geçerlidir. Avrupa sanatının resim ve heykelde ortaya koyduğu başeserlerin önde gelen alıcısı da yine Birleşik Amerika olmaktadır. Bu durumda zincirleme bir etki yaratarak Birleşik Devletler'de müzeciliğin de gelişmesini sağlamıştır

Basın-

Basın Birleşik Amerika'da, Avrupa'da olduğundan daha çok önemli bir rol oynar, bunun en iyi örneği Watergate skandalıdır. Yüksek düzeyde birkaç gazetenin dışında kalanlar, yerel ve sporla ilgili haberlere çarpıcı haberlere ayrılmıştır. Gazetelerin çoğu büyük iktisadi kuruluşlarındır bundan ötürü ister istemez sermaye çıkarlarını savunurlar.^[4]

Din

Ana madde: ABD'de din

Din olarak ise, ABD'de toplam; %73 Hristiyan ( %48 Protestan, %22 Katolik, %2 Mormon, %1 Ortodoks) %19.6 Ateist ya da hiçbir dine bağlı olmayan, %1.7Musevi,%5. 6 diğer inançlar, %0.7 Budist, %0.6 Müslüman, %0.4 Hindu ^[5][6] %0.3 Üniteryen Üniversalist,^[7] %0.1 Pagan, Vikan ve Druid yaşamaktadır.^[7]

Şinto, Kaodaizm, Sihizm, Jainizm, Taoizm, Bahailik, Ekankar, Amerikan yerli dini ve Kemetizm gibi diğer pek çok din de Amerika'da temsil edilmektedir.^[8]

Birleşik Devletler yönetimindeki topraklar

• Karayip Denizi'nde 9000 kilometrekarelik bir ada olan Porto Riko, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlıdır. 3.410.000 nüfusu Amerika Birleşik Devletleri vatandaşıdır. Valilerini ve yasama meclislerini kendileri seçerler. ^{[kaynak belirtilmeli]}

• Yine Karayip Denizi'ndeki Virgin Adaları 1917 yılında Danimarka'dan satın alınmıştır. Adanın yüz bin nüfusu Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı olup, valilerini ve tek yasama organı olan senatoyu kendileri seçerler. Virgin Adaları'nda 346 kilometrekare yer tutan elli küçük ada vardır. ^{[kaynak belirtilmeli]}

Ayrıca bakınız[

• Amerika Birleşik Devletleri'nin idari bölümleri
• ABD'deki şehirler listesi
• Nüfuslarına göre ABD şehirleri listesi
• Amerika Birleşik Devletleri
• ABD'deki üniversiteler

Bibliyografi